نقش وی آر در روان درمانی

حوادث و اتفاقاتی که در گذشته رخ داده‌اند باعث می‌شود بسیاری از افراد در زندگی عادی خود با مشکلاتی و مصائبی مواجه باشند که تصور آن برای سایرین سخت است. به عنوان نمونه خیابان یک شهر شلوغ ممکن است برای یک سرباز تداعی کننده‌ی جنگی باشد که در گذشته در آن حضور داشته است، که این امکان تعامل عادی را برای او غیر ممکن و یا با سختی زیادی همراه می‌سازد.

این نوع از مشکلات که به آن اختلال تنش‌زای پس از سانحه یا پی تی اس دی^۱ گفته می‌شود نوعی از بیماری روانی است که شخص دچار به آن نسبت به یک تجربه‌ و یا تجربه‌های گذشته خود احساس ترس و درماندگی می‌کند. این نوع از استرس نباید با سایر انواع استرس اشتباه گرفته شود و حتی بهتر است آن را نوعی اختلال بدانیم که علائم آن شامل بی‌قراری که در رفتارهای شخص ایجاد ناهماهنگی و آشفتگی می‌کند و تلاش زیاد بیمار در به‌یاد نیاوردن حوادث و رویدادهای گذشته است. این بیماری رنج زیادی را برای شخص مبتلا ایجاد می‌کند که تصور آن برای دیگران بسیار سخت است. در ضمن روند درمان این اختلال و فائق آمدن بر علائم آن چالش برانگیز و نیاز به صرف زمان زیادی دارد.

یک از ابزارهایی که می‌تواند در این زمینه به هزاران بیماری که از شرایط موجود خود رنج می‌برند کمک کند تکنولوژی واقعیت مجازی است. این تکنولوژی این امکان را ایجاد می‌کند که شخص بیمار را از لحاظ ذهنی به زمان و مکان دیگری منتقل کرد و حتی به واسطه‌ی آن شرایطی را فراهم کرد که بتوان او را از لحاظ ذهنی به وضعیت متفاوتی سوق داد. 

 اگر چه ایده‌ی واقعیت مجازی هنوز برای بسیاری از مردم نامفهوم است اما کاربردهای بالینی آن برای درمان موضوع مقاله‌ها و کتاب‌های علمی معتبر زیادی در ۲۰ سال گذشته بوده است. دکتر آلبرت ریزو^۲ مدیر بخش واقعیت مجازی پزشکی موسسه‌ی تکنولوژی‌های خلاق دانشگاه کالیفرنیای جنوبی یکی از کسانی است که از میانه‌های دهه‌ی ۱۹۹۰ تا حال حاضر بر روی واقعیت مجازی بالینی^۳ به‌طور جدی کار کرده است. او به خاطر تلاش‌هایش در جهت توسعه‌ی روش‌های درمان پی تی اس دی جایزه‌ی انجمن روان‌شناسی آمریکا را در سال ۲۰۱۰ دریافت کرده است. او همچنین درمان‌های مبتنی بر واقعیت مجازی را به منظور آموزش افراد برای استفاده از اندام‌های مصنوعی و بهبود توانایی‌های فیزیکی بعد از سکته یا جراحت را توسعه داده است. او در حال حاضر بر روی ایده‌هایی از واقعیت مجازی کار می‌کند که هدف آن‌ها کمک به آموزش افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم^۴ یا اختلال درخود ماندگی است.

باید به این نکته هم اشاره کرد که با وجود تحقیقات زیادی که در زمینه‌ی پتانسیل‌های استفاده‌ی بالینی از واقعیت مجازی شده است اما هنوز وسایل و تجهیزات آن به‌صورت گسترده در دسترس عموم قرار ندارند، البته باید خوشبین بود که در آینده‌ی نزدیک با افزایش تولید محصولاتی مانند آکیولوس ریفت و اچ تی سی وایو و همچنین کاهش قیمت آن‌ها تغییرات مشخصی در این وضعیت ایجاد شود.

واقعیت مجازی در حال حاضر به‌صورت گسترده در اکسپوژر درمانی^۵ یا درمان از طریق ‘در معرض قرارگرفتن’ مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکسپوژر درمانی به‌عنوان تکنیکی از رفتار درمانی^۶ شناخته می‌شود که هدف آن درمان اختلال‌های ناشی از اضطراب است. در این شیوه افراد به تدریج در معرض موضوعاتی قرار می‌گیرند که آن‌ها را دچار اضطراب می‌کند بدون اینکه خطری را متوجه آن‌ها کند. در نهایت بیمار امکان می‌یابد که بر اضطراب خود غلبه کند.

شیوه‌ی کار به این صورت است که ابتدا پزشک به‌وسیله‌ی واقعیت مجازی صحنه‌ای را که باعث اضطراب در بیمار می‌شود را بازسازی می‌کند سپس او را به‌صورت مجازی در آن صحنه و سناریویی از پیش تعیین شده قرار می‌دهد. بیمار به‌واسطه‌ی راهنمایی‌های‌ پزشک به تدریج به صحنه و سناریو عادت کرده تا جایی که می‌تواند با آن مقابله کند، اینجا است که بیمار درمان شده و اضطراب او از موضوع مورد نظر از بین می‌رود. 

 مطالعات نشان داده است که اکسپوژر درمانی به‌وسیله‌ی واقعیت مجازی می‌تواند بر روی افراد دیگری با شرایط متفاوت نیز نتایج مثبتی داشته باشد، مانند انواع فوبیاها^۷ یا به‌عبارتی هراس‌زدگی، که در آن افراد ترس شدید و بیمارگونه‌ای از خود نشان می‌دهند. بیمار با وجود آگاهی از غیرمنطقی بودن ترس اما کنترلی بر آن ندارد که این خود باعث اختلال در زندگی روزمره‌ی این افراد می‌شود. هراس از حشرات، ارتفاع، پرواز و یا ترس از حضور در اجتماع نمونه‌هایی است که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد.

در مواردی گفته می‌شود که محیط‌های مجازی به دلیل گرافیک‌های ضعیف نمی‌توانند واقع‌گرایی لازم را جهت آموزش اشخاص تحت درمان ایجاد کنند، در پاسخ باید گفت که هر چند واقع‌گرایی بیشتر و یا به‌عبارتی شبیه‌تر کردن فضای مجازی به دنیای واقعی می‌تواند تاثیر درمان را افزایش دهد ولی گرافیک‌های موجود هم به‌طور موثری امکان انتقال احساس واقعی‌بودن فضا و حضور در آن را به بیمار دارند به شکلی که هم خودآگاه و هم ناخودآگاه بیمار به آن پاسخ می‌دهند.

در صورت تمایل ویدئوی زیر را در وبسایت یوتیوب مشاهده کنید. 

 در حالی‌که تکنولوژی‌های مرتبط با واقعیت مجازی به سرعت در حال توسعه هستند می‌توان امیدوار بود که در آینده‌ی نزدیک وی آر کلینیک در دسترس عموم قرار گیرد هر چند این به این معنی نیست که در آینده افراد می‌توانند هر نوع شرایط و مشکلات روانی را به‌وسیله‌ی وی آر خوددرمانی کنند، اما شیوه‌های متنوعی به‌واسطه‌ی واقعیت مجازی برای ارتقای زندگی و سلامت عمومی ایجاد خواهد شد که خود امیدوار کننده است.

۱ Post-traumatic stress disorder (PTSD)
۲ Dr. Albert Rizzo
۳ Clinical VR
۴ Autism spectrum disorder
۵ Exposure therapy
۶ Behavior therapy
۷ Phobia

منابع: Business Insider, Washington Post 
منابع تصاویر: Sharp Brains, Alexishuefner
انتشار: Mabioca